بنا بر داستان «زهره و طاهر»، دو برادر به نامهای حاتم سلطان و احمد سلطان در قره‌باغ و قره‌داغ حکومت می‌کردند. آن دو عهد کردند که اگر صاحب پسر و دختری شوند آنها را به عقد هم درآورند. خداوند به حاتم دختری و به احمد پسری عطا فرمود که آن دو را زهره و طاهر نامیدند. معلم مکتب خانه حاتم سلطان به طاهر حسد می ورزید و در از میدان به در بردن او می‌کوشید. معلم سعایت بسیار نمود و نهایتاً غلامی را برای کشتن طاهر اجیر کرد که زهره مانع شد و غلام طاهر را لب مرز رها کرد. بازرگانی که از آنجا می‌گذشت طاهر را به خدمت گرفت و او هفت سال در ولایت بازرگان ماندگار شد و به عشق دختر او نرگس وقعی ننهاد. پس از مدتی به قره‌باغ بازگشت و به خانه زهره رفت و همان شب در آنجا دستگیر شد. حاتم سلطان تحت تأثیر معلم، فرمان داد که او را به دریا بیفکنند. صندوق حاوی طاهر را دختر عادل شاه بغدادی و دختر وزیر از دریا بیرون کشیدند.، طاهر به کمک سپاه عادل شاه قره‌باغ را تسخیر نمود و از گناه عمو گذشت و با زهره عروسی کرد .
این داستانها ترکیبی از دکلمه و آواز بودند و بخشی به فراخور فراز و فرود داستان، نوع ارائه آن را مشخص می‌نمود . بخشی در گذشته، علاوه بر مجالس عروسی در محافل و شب‌نشینیهای خانها نیز شرکت داشت . بخشیها در این مجالس به رقابت با هم می‌پرداختند و حاضران در مجلس روی توان خوانندگی و نوازندگی آنها در یک زمان طولانی شرط-بندی می‌کردند . در این موارد رسم بود که بخشی پیروز، ساز بخشیهای مغلوب را می‌گرفت . از معروفترین بخشیهای داستان‌گوی به خان محمد بخشی قیطاقی، عوض بخشی، محمد جوزانی، محمد حسین یگانه، مختار اسفراینی (: زنبیل باف)، رحیم خان بخشی، عباس علی زیدانلو ، حمراء گل افروز و حاج قربان سلیمانی می‌توان اشاره کرد .
در آئین ذکر خوانی طریقت نقشبندیه در تربت جام دوتار یکی از ملزومات اصلی است . مراسم حلقه ذکر این طریقت که در افغانستان و ایران پیروان فراوانی دارد ابتدا با صحبت پیر درباره شریعت آغاز می‌شود. پس از آن، نوازنده می‌نوازد و پس از مدح امامان داستانهایی از مشایخ بازگو می‌کند که این روایتها اغلب در مورد عشق و مرگ مجنون، ابراهیم ادهم، بایزید بسطامی، شیخ حسن خرقانی و غیره می‌باشد.
از دیگر وظایف این ساز شرکت در مجالس پرخوانی یا آئین ذکر در مناطق ترکمن‌نشین است که برای مداوای بیمار به کار می‌رود . پرخوانی هم در آیینهای شمنی به عنوان دین ابتدایی اقوام مغول و تاتار ریشه دارد و نوعی جادو - پزشکی و موسیقی درمانی محسوب می شود . مراسم پرخوانی معمولاً در یکی از شبهای خوش یُمن برگزار می‌شود. پس از نماز مغرب، بیمار را داخل اتاقی می‌برند و در کنار آتشی که از قبل یک شمشیر برنده و یک کفگیر در آن گذاشته‌اند، می‌نشانند. حاضران به تدریج فرد بیمار، پرخوان و نوازنده دوتار را محاصره می‌کنند. نوازنده با اشاره پرخوان، آرام آرام می‌نوازد. پرخوان به تدریج به وجد آمده و شروع به خواندن و چرخیدن به دور بیمار می‌کند. نغمه‌های دوتار تسکین دهنده بیمار و به وجدآورنده پرخوان است. حاضران و زنان خارج از اتاق با پرخوان هم‌آوایی می کنند و از روح خبیثی که روح و جسم بیمار را تسخیر کرده می‌خواهند که کالبد بیمار و قبیله‌شان را ترک کند. زمانی که پرخوان به مرحله ناخودآگاهی نزدیک می شود و حالتی جنون آمیز می‌یابد، در دنیای دردهای بیمار غرق می‌شود و ذهنش با ذهن بیمار ارتباط پیدا می‌کند، روی کفگیر آخته قدم می‌نهد و شمشیر گداخته را به دهان می‌برد. دوتار نواز برای بازگرداندن او به حالت عادی با نوای دوتار آرام آرام او را از حالت سکر خارج می‌کند. پرخوان می‌کوشد بیمار را نیز به دنبال خود بکشد و به دنیای محسوس بازگرداند . در حال حاضر، عده پرخوانهای ترکمن کم شده است . ترکمنها برای تسکین بیماری سرخک کودکان نیز از نوای دوتار بهره می‌برند.
موسیقی‌درمانی و تسکین بیماران توسط دوتار در شرق مازندران هم دیده می‌شود . در گذشته برای تسکین کسی که در جنگل ترسیده بود از دوتار استفاده می‌کردند.
نظرات شما عزیزان:
آمار
وب سایت:
